Ból nowotworowy – jak sobie z nim radzić?

Ból stanowi jeden z objawów towarzyszących chorobie nowotworowej. Jego źródła mogą być różne – powodem może być zarówno sam nowotwór, jak i leczenie. Jak podają badacze z Centrum Onkologii w Warszawie, na etapie rozpoznania nowotworu cierpi na niego około 30-40% pacjentów. U osób poddających się już leczeniu współczynnik ten wzrasta do 50%, a w przypadkach zaawansowanych może występować w 90% przypadków. Istnieją jednak skuteczne sposoby na walkę z bólem. Zatem jak sobie z nim radzić?

Czym jest ból nowotworowy?

Ból wywoływany jest przez rozrastający się guz, który powoduje ucisk tkanek go otaczających. Innymi powodami jego występowania jest niszczenie tkanek, naciekanie na inne narządy, a także zaburzone funkcjonowanie organów. Ból pojawia się również w trakcie samego leczenia - w wyniku operacji, radioterapii czy infekcji. W leczeniu bólu kluczową rolę odgrywa określenie jego przyczyny i charakteru. Dużym problemem podczas leczenia bólu są bóle końca dawki (end of dose pain) pojawiające się u pacjentów, którzy leczeni są opioidami. Występują one w momencie ustępowania działania leku, czyli wtedy kiedy obniża się jego stężenie w krwi. Wielu pacjentów cierpi również na ból przebijający, który pojawia się nagle, ma charakter napadowy i bardzo szybko nasila się. Występuje on u pacjentów leczonych przeciwbólowymi lekami opioidowymi i wspomagającymi. Ponadto, mogą być wywoływane przez stres, ruch czy kaszel.

Farmakologiczne metody zwalczania bólu

W ramach farmakologicznych metod zwalczania bólu stosowane są leki przeciwbólowe, które mogą być podawane zarówno doustnie, jak i dożylnie. Obecnie ból nowotworowy jest leczony na podstawie tzw. drabiny analgetycznej, w ramach której wyróżnia się trzy stopnie intensywności leczenia zależne od poziomu intensywności bólu odczuwanego przez pacjenta:

• Pierwszy stopień - niewielkie nasilenie bólu i leczenie lekami nieopioidowymi;
• Drugi stopień - leczenie słabymi lekami opioidowymi;
• Trzeci stopień - bardzo silne bóle i leczenie silnymi lekami opioidowymi.

Kluczowym elementem podczas leczenia bólu jest regularność dawek i przestrzeganie stałych godzin.

Analgetyki nieopioidowe

To grupa leków, do której zaliczany jest paracetamol oraz niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) - Ibuprofen, Diklofenak, Naproxen, Ketoprofen, Kwas acetylosalicylowy, Nimesulid, Metamizol. Podczas ich stosowania należy zwracać szczególną uwagę na toksyczność względem takich narządów, jak żołądek i nerki. Szczególną ostrożność powinny zachowywać osoby, które cierpią na zaburzenia krzepnięcia krwi i niewydolność układu krążenia.

Analgetyki opioidowe

Leki z tej grupy dzielą się na dwa typy:

• Słabe opioidy – ich dawkowanie jest ograniczone; do tego typu zalicza się Kodeina, Dihydrokodeina (DHC) i Tramadol;
• Silne opioidy – w ich przypadku nie są określane dawki maksymalne; do tego typu zalicza się Morfina, Metadon, Oxycodon i Fentanyl.

Farmakoterapia uzupełniająca

Leki przeciwdepresyjne

Ze względu na wpływ bólu na psychikę pacjentów, często stosowanymi lekami przy przewlekłych bólach nowotworowych są trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne oraz inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny, które mogą być stosowane wraz z lekami opioidowymi. Wykazują one również pozytywny wpływ w leczeniu bólu neuropatycznego.

Leki przeciwdrgawkowe

Jak podają specjaliści z Kliniki Leczenia Bólu i Opieki Paliatywnej w Krakowie, także leki przeciwdrgawkowe wykazują skuteczność w leczeniu bólu neuropatycznego. Ich działanie polega na hamowaniu nadmiernej aktywności neuronów, która jest charakterystyczna nie tylko dla padaczki, ale również w przypadku bólu neuropatycznego.

Kortykosteroidy

Stosowane są także kortykosteroidy (np. kortyzol), czyli hormony produkowane przez korę nadnerczy, które wykazują działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe. Wskazaniem do ich stosowania jest m.in. wysokie ciśnienie śródczaszkowe i rozsiany ból układu kostnego.

Niefarmakologiczne metody leczenia bólu

W niektórych przypadkach konieczne może okazać się skorzystanie z innych niż farmakologiczne metod leczenia bólu. Jedną z takich metod jest blokada, która polega na znieczuleniu miejscowym nerwów, znajdujących się bezpośrednio przy narządzie zajętym przez chorobę nowotworową. Może być ona:

• Obwodowa – wykonywane głównie w celach diagnostycznych, przy czym efekt utrzymuje się tylko przez pewien czas.
• Okołokręgosłupowe – stosowane w celach zarówno diagnostycznych, jak i terapeutycznych, a jego efekt utrzymuje się od kilku tygodniu do kilku miesięcy.
• Zewnątrzoponowa – stosowana jest u pacjentów odczuwających silny ból kończyn dolnych.

Innym skutecznym sposobem na leczenie bólu jest neuroliza, czyli zniszczenie włókien nerwowych za pomocą wyspecjalizowanej substancji. W tym przypadku efekt utrzymuje się nawet do kilku miesięcy i sama metoda jest najczęściej stosowana u pacjentów paliatywnych.

Alternatywne metody leczenia bólu nowotworowego

Oprócz wyżej wymienionych metod istnieje szereg innych sposobów na wsparcie walki z bólem nowotworowym. Jednym z nich, który cieszy się coraz większą popularnością jest, leczenie medyczną marihuaną. Kannabinoidy znajdujące się w tej roślinie (CBD) stymulują połączenia nerwowe łagodząc objawy towarzyszące chorobie, w tym także ból. Jednocześnie nie wywołuje ona skutków ubocznych, jest naturalna i nie uzależnia.

Wsparcie psychologiczne osoby chorej na nowotwór

Nowotwór to choroba, z którą walka jest wyczerpująca nie tylko pod względem fizycznym, ale także psychicznym. Osoby dodatkowo mierzące się z bólem towarzyszącym podczas leczenia, mogą odczuwać zniechęcenie i stać się apatyczne. Wizyta u psychologa może okazać się ogromnym wsparciem - pozwoli lepiej zrozumieć emocje i zyskać nową perspektywę patrzenia na chorobę. Bardzo ważną rolę podczas leczenia onkologicznego odgrywają także najbliżsi osoby chorującej, którzy stanowią swego rodzaju grupę wsparcia.

Jeżeli poszukujesz informacji na temat tego, jak jeszcze możesz pomóc osobie chorującej na raka, zajrzyj do naszego artykułu: Jak rozmawiać z osobą chorą na raka?