Cytologia — kiedy należy ją wykonać i na czym polega?

Cytologia to badanie, o którym słyszała zapewne każda kobieta. Pełni ono bardzo ważną rolę w wykrywaniu zmian nowotworowych w obrębie szyjki macicy. Ich wczesne wykrycie daje możliwość szybkiej reakcji i podjęcia stosownego leczenia lub środków zapobiegających dalszemu rozwojowi zmian. Wykrycie raka szyjki macicy we wczesnym stadium rozwoju, które nie daje jeszcze objawów, zwiększa szanse na powrót do pełnego zdrowia.

Cytologia — co to takiego?

Cytologia, czyli tzw. rozmaz szyjkowy, określana również jako „test Pap”, to badanie ginekologiczne polegające na pobraniu próbki z szyjki macicy. Jego zastosowanie pozwala na wczesne wykrycie raka szyjki macicy i stanowi istotny element profilaktyki tego nowotworu.

Cytologia — na czym polega badanie?

Cytologia najczęściej wykonywana jest w ramach standardowego badania ginekologicznego. Odbywa się to przed wykonaniem USG transwaginalnym. Próbka materiału może zostać pobrana przez ginekologa lub położną. W celu pobrania próbki wykorzystywany jest wziernik ginekologiczny (dopochwowy), dzięki któremu możliwe jest odchylenie od siebie tylnej i przedniej ściany pochwy, w celu uwidocznienia szyjki macicy. Następnie, za pomocą specjalnej szczoteczki z kanału i tarczy pochwy pobierane są komórki nabłonka. Po odpowiednim zabezpieczeniu próbka trafia do laboratorium.

Co wykrywa cytologia?

Cytologia doskonale sprawdza się jako element diagnostyki chorób nowotworowych we wczesnym stadium rozwoju. Za pomocą tego badania możliwe jest wykrycie raka szyjki macicy na jego wczesnym stadium. Ponadto, cytologia umożliwia wykrycie wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV), którego warianty są ściśle powiązane z występowaniem i rozwojem niektórych nowotworów.

Kiedy najlepiej zrobić cytologię?

Zaleca się, by cytologia była wykonywana regularnie w ramach profilaktyki raka szyjki macicy. Najlepiej by było powtarzane corocznie, a jeżeli poprzednie wyniki były prawidłowe, można je wykonywać w większych odstępach czasowych, ale nie rzadziej niż co 3 lata.

Cytologia może zostać wykonana u dziewicy, jednak należy poinformować o tym fakcie przed wykonaniem badania. W takim przypadku stosowane są inne, mniejsze narzędzia, a badanie przeprowadzane jest ze szczególną delikatnością.

Co więcej, cytologia to badanie, które stanowi jedno z obowiązkowych badań w czasie ciąży. Wymaz pobierany jest jeżeli od poprzedniego badania minęło ponad 6 miesięcy.

Duża część kobiet mylnie zakłada, że po menopauzie cytologia nie jest już konieczna i często z niej rezygnują, unikając jednocześnie wizyt u ginekologa. Na rozwój raka szyjki macicy może mieć wpływ wiele czynników, a niektóre z nich mogą dać o sobie znać także u kobiet w starszym wieku. Decyzja o zrezygnowaniu z cytologii powinna być skonsultowana z lekarzem ginekologiem.

Cytologia — jak się przygotować?

Wynik badania cytologicznego może zostać zaburzony przez niektóre czynniki. Dlatego należy pamiętać o odpowiednim przygotowaniu. O czym należy pamiętać?

• Wymaz może zostać pobrany co najmniej 2 dni po zakończonej miesiączce i najpóźniej 4 dni przed kolejną.
• Najlepszym momentem na pobranie wymazu jest pierwsza połowa cyklu.
• Na 4 dni przed cytologią nie należy przyjmować leków dopochwowych, korzystać z tamponów i wykonywać irygacji.
• Minimum 24 godziny przed badaniem należy zrezygnować z seksu.

Ponadto, zaleca się, by na 2 dni przed badaniem unikać stosowania kosmetyków do higieny intymnej. Ostateczny wynik cytologii może zostać zaburzony przez kąpiel np. w basenie, podczas której istnieje ryzyko zmiany pH pochwy.

Cytologia — ile kosztuje?

Koszt klasycznego badania cytologicznego zwykle wynosi około 50 zł. Na rynku dostępna jest również cytologia płynna (LBC), która z kolei kosztuje około 160 zł. Cechą charakterystyczną tego badania jest możliwość rozszerzenia diagnostyki o badanie występowania HPV bez potrzeby pobierania kolejnej próbki.

W Polsce istnieje możliwość wykonania cytologii na NFZ. Można również skorzystać z programu profilaktyki i wczesnego wykrywania raka szyjki macicy, w ramach którego zapewniona jest cytologia wykonywana raz na 3 lata, dla kobiet pomiędzy 25. a 59. rokiem życia. Następnie, w przypadku nieprawidłowego wyniku, lekarz kieruje pacjentkę na dalszą diagnostykę.

Cytologia — wyniki

Wyniki cytologii opracowywane są na podstawie klasyfikacji Bethesda. Prawidłowy wynik oznaczony jest jako NILM (ang. no intraepithelial lesion or malignancy), czyli brak podejrzenia śródnabłonkowej neoplazji oraz raka.

O negatywnym wyniku świadczą następujące oznaczenia:

ASC (ang. atypical squamous cells)
Atypowe komórki nabłonka płaskiego, które świadczą obecności stanu zapalnego, jednocześnie na tym etapie nie oznaczają zmian nowotworowych. Do tej grupy zalicza się:

• ASC-US – atypowe komórki nabłonka płaskiego o nieokreślonym znaczeniu;
• ASC-H – atypowe komórki nabłonkowe, gdzie nie można wykluczyć obecności zmian HSIL;

SIL (ang. squamous intraepithelial lesion)
Zmiany śródnabłonkowe, które oznaczają obecność większej lub mniejszej ilości komórek, z których mogą się wykształcić zmiany nowotworowe. Do tej grupy zalicza się

• L-SIL, czyli niewielkie zmiany w komórkach nabłonka płaskiego, wynikające zazwyczaj z infekcji wywołanej przez wirus HPV. Określane też jako CIN1;
• H-SIL, czyli niestety duże zmiany w komórkach nabłonka płaskiego, określane też jako CIN2 i CIN3;

AGC (ang. atypical glandular cells)
Atypowe zmiany w komórkach gruczołowych, do których zalicza się następujące wyniki:

• AGUS – nieprawidłowe komórki gruczołowe trudne do interpretacji,
• AGCN – komórki podejrzane onkologicznie;

Niektórzy specjaliści odnoszą powyższą klasyfikację do klasyfikacji Papanicolau, która była stosowana wcześniej. Według niej wynik może zostać zakwalifikowany do jednej z 5 grup:

• Grupa I — wynik prawidłowy, bez stanu zapalnego;
• Grupa II — wynik prawidłowy, ze stanem zapalnym lub zmianami zwyrodnieniowymi, widoczne komórki regeneracyjne;
• Grupa III — wynik nieprawidłowy, widoczne komórki posiadające cechy dysplazji (możliwy stan zapalny lub dysplazja);
• Grupa IV — w rozmazie stwierdzone komórki przedinwazyjnego raka płaskonabłonkowego;
• Grupa V — stwierdzenie komórek raka płaskonabłonkowego lub innego złośliwego nowotworu szyjki macicy.

Niezależnie od wyników, powinny one zostać omówione z lekarzem. Poszukiwanie informacji na własną rękę może niepotrzebnie wzbudzić przykre emocje i stres. W przypadku nieprawidłowego wyniku lekarz zleci wykonanie dalszej diagnostyki.

Ile czeka się na wynik cytologii?

Wynik cytologii zwykle gotowy jest już po 3-4 dniach od wykonania badania. W niektórych placówkach, gdzie badanie laboratoryjne nie jest wykonywane na miejscu, czas oczekiwania na wynik może być dłuższy. Najczęściej trwa to 2-3 tygodnie.