Gwiaździaki — leczenie, badania, rokowania. Najważniejsze informacje

Gwiaździaki są jedynymi z najczęściej występujących guzów zlokalizowanych w obrębie układu nerwowego. Czym dokładnie są gwiaździaki? Gwiaździaki, znane są również jako guzy astrocytarne, to grupa guzów, które rozwijają się w kresomózgowiu z astrocytów budujących glej mózgowy. Zależnie od poszczególnych typów mogą się rozwijać w obszarach zlokalizowanych przy nerwach wzrokowych, pniu mózgu, rdzeniu kręgowym i półkulach mózgu.

Gwiaździaki — diagnostyka

Podstawowymi badaniami, które pozwalają na zidentyfikowanie gwiaździaka, są badania obrazowe — tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny. Uzyskany obraz daje możliwość rozpoznania nie tylko lokalizacji guza, ale również jego charakteru, wpływu na otaczające tkanki oraz złośliwości.

Klasyfikacja gwiaździaków Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) z 2016 roku

Gwiaździaki stanowią niejednorodną grupę — mogą charakteryzować się zróżnicowanym obrazem histologicznym i profilem genetycznym. Ma to szczególne znaczenie pod względem diagnostycznym. W związku z tym, w 2016 roku, Światowa Organizacja Zdrowia wprowadziła zmiany do dotychczasowego sposobu klasyfikacji nowotworów ośrodkowego układu nerwowego (World Health Organization Classification of Tumors of the Central Nervous System).

Wyróżniono cztery grupy, których podział został dokonany pod kątem złośliwości guzów. Do poszczególnych grup zaliczane są następujące gwiaździaki:

• GI: Astrocytoma pilocyticum (gwiaździak włosowatokomórkowy, gąbczak)
• GII: Astrocytoma fibrillare (gwiaździak włókienkowy), Astrocytoma diffusum (gwiaździak rozlany), Astrocytoma gemistociticum (gwiaździak gemistocytarny)
• GIII: Astrocytoma anaplasticum (gwiaździak anaplastyczny)
• GIV: Glioblastoma (glejak)

Nowotworami rokującymi najlepiej są znajdujące się w grupie GI, a nowotwory GIV rokują najgorzej.

Gwiaździaki — rodzaje

Gwiaździak włosowatokomórkowy (astrocytoma pilocyticum) — inaczej określany jest również jako gąbczak, najczęściej występuje w okolicach nerwu wzrokowego oraz w obrębie półkul móżdżku. Jest to gwiaździak o łagodnym charakterze (stopień GI) - w jego przypadku naciekanie występuje niezwykle rzadko, a sam guz jest dobrze odgraniczony.

Gwiaździak włókienkowy (astrocytoma fibrillare) — najczęściej występuje w pniu mózgu, rdzeniu kręgowym i półkulach mózgu. Posiada II stopień złośliwości (GII) i charakteryzuje się powolnym wzrostem. Zwykle występuje u osób dorosłych.

Gwiaździak gemistocytarny (astrocytoma gemistociticum) — posiada II stopień złośliwości. Przypisuje mu się zdolność szybszej progresji do nowotworu wyższego stopnia złośliwości, niż ma to miejsce w przypadku gwiaździaka rozlanego. Wiąże się to z gorszym rokowaniem.

Gwiaździak rozlany (astrocytoma diffusum) — posiada II stopień złośliwości. Zwykle występuje po osiągnięciu 40. roku życia i najczęściej pojawia się wśród mężczyzn. Na budowę gwiaździaków rozlanych składają się wysoko zróżnicowane komórki, co sprawia, że jego rozrost jest powolny. Pomimo powolnego tempa wzrostu, guzy te mogą naciekać na otaczające je struktury, a także rozwijać się do nowotworów o wyższym stopniu złośliwości.

Gwiaździak anaplastyczny (astrocytoma anaplasticum) — posiada III stopnia złośliwości. Zwykle występuje około 40 roku życia i najczęściej dotyka mężczyzn. Na przeżywalność wpływają takie czynniki jak wiek i mutacje genetyczne występujące w danym guzie. Mediana przeżywalności wynosi około 3-5 lat. Ich cechą charakterystyczną jest atypia komórkowa oraz szybkie tempo progresji do stopnia IV — glejaków.

Gwiaździaki — leczenie

W przypadku gwiaździaków o łagodnym charakterze — I stopnia całkowite usunięcie jest możliwe i zwykle wykonywane jest poprzez zabieg chirurgiczny. Występowanie gwiaździaków II stopnia, również wiąże się z dużą szansą zakwalifikowania do zabiegu. Utrudnieniem może być jego naciekający i rozlany charakter. Niezależnie od stopnia złośliwości, usunięcie guza najczęściej wiąże się z koniecznością wykonania pooperacyjnej radioterapii, której celem jest zminimalizowanie ryzyka wznowy choroby. W ramach leczenia gwiaździaków III i IV stopnia wykorzystuje się zarówno zabieg chirurgiczny i radioterapię, jak i chemioterapię. W przypadkach operacyjnych celem jest usunięcie jak największej części nowotworu, aby zmniejszyć deficyt neurologiczny i wydłużyć czas przeżycia.

Gwiaździaki — rokowania

Rokowania w przypadku gwiaździaków różnią się w zależności od ich charakteru i lokalizacji. Gdy nowotwór pojawił się w obrębie pnia mózgu, czas przeżycia jest krótszy. Natomiast jest on dłuższy, w przypadku kiedy nowotwór nacieka istotę białą półkul, podwzgórze lub móżdżek. Na przeżywalność wpływa również wiek osoby chorującej — młodszy czas wydłuża czas przeżywalności. Ponadto, nawrót choroby wiąże się z ryzykiem rozwinięcia złośliwego typu.

Więcej o nowotworach mózgu w artykule: Nowotwór mózgu - przyczyny, objawy, badania.