Rak jelita grubego — objawy, diagnoza, leczenie

Rak jelita grubego jest jednym z najczęściej diagnozowanych nowotworów wśród całej światowej populacji. Według statystyk Global Cancer Observatory (część Światowej Organizacji Zdrowia), w 2030 roku zachorowalność na ten typ raka wzrośnie do 1,51 milion przypadków na całym świecie.

Za co odpowiada jelito grube?

Jelito grube jest elementem układu trawiennego, w którym zachodzi końcowy etap wchłaniania wody, elektrolitów i soli mineralnych oraz formowanie stolca. Co więcej, w jego świetle występują bakterie symbiotyczne, które produkują witaminę K (odpowiedzialną za przebieg procesu krzepnięcia krwi) oraz niektóre witaminy z grupy B.

W przeciwieństwie do jelita cienkiego, jelito grube nie jest wyściełane kosmkami jelitowymi. Błona śluzowa jelita grubego jest silnie pofałdowana, co zwiększa jego powierzchnię. Na budowę jelita grubego składają się następujące części:

• Jelito ślepe (kątnica), z którego wychodzi wyrostek robaczkowy;
• Okrężnica, która dzieli się na:
  • Wstępnicę;
  • Poprzecznicę;
  • Zstępnicę;
  • Esicę.
• Odbytnica (jelito proste).

Jakie są objawy raka jelita grubego?

Objawy towarzyszące nowotworowi jelita grubego uzależnione są od jego lokalizacji i stopnia zaawansowania. Ponadto, choroba przez wiele lat może nie dawać o sobie znać. Gdy pojawiają się objawy charakterystyczne dla raka jelita grubego, to zwykle choroba jest już zaawansowanym stadium.

Do najczęstszych objawów zalicza się:

• Krwawienie z przewodu pokarmowego — obecność krwi w stolcu dotyczy około 80% chorych z rakiem odbytnicy, 45% chorych na raka lewej połowy okrężnicy i 20% na raka prawej połowy okrężnicy; obecność krwi w stolcu pojawia się w przypadku guzów zlokalizowanych w dalszych częściach jelit; z kolei krew utajona jest wykrywana u 80% pacjentów chorujących na raka jelita grubego
• Niedokrwistość — pojawia się jako następstwo krwawienia, w wyniku którego dochodzi do niedoboru żelaza; towarzyszy jej zmęczenie, osłabienie, duszności, przyspieszenie akcji serca, obniżenie stężenia hemoglobiny;
• Zmiana rytmu wypróżnień i konsystencji stolca — w przypadku pojawienia się krwawienia stolec może stać się smolisty; zaburzony zostaje również cykl wypróżnień, co objawia się naprzemiennymi biegunkami i zaparciami.

Ponadto, rozwojowi raka może towarzyszyć ból i dyskomfort w jamie brzusznej oraz wrażenie niecałkowitego wypróżnienia. Do lekarza należy zgłosić się możliwie jak najszybciej po zaobserwowaniu objawów charakterystycznych dla raka jelita grubego.

Rak jelita grubego — przyczyny

Główne czynniki zwiększające ryzyko zachorowania na raka jelita grubego powiązane ze stylem życia:

• Dieta — brak zbilansowanej diety, ubogiej w warzywa i owoce, spożywanie dużej ilości czerwonego mięsa, szczególnie po obróbce termicznej (smażonego, grillowanego), duża ilość tłuszczów nasyconych.
• Nadwaga i otyłość;
• Niska aktywność fizyczna lub jej brak;
• Palenie papierosów;
• Nadmierne spożycie alkoholu
• Cukrzyca.

Ponadto, zwiększona zachorowalność może wynikać z czynników genetycznych. Rak jelita grubego może pojawić się u osób, w których rodzinach występowały przypadki tej choroby oraz polipowatości gruczolakowatej. W grupie ryzyka znajdują się również osoby z zespołem Lyncha, zespołem Peutza-Jeghersa, polipowatością wynikającą z mutacji MYH i akromegalią. Ryzyko zachorowania na raka jelita grubego jest wyższe także w przypadku występowania nieswoistego zapalenia jelit.

Rak jelita grubego — diagnoza

Głównym badaniem stosowanym w diagnostyce raka jelita grubego jest kolonoskopia. Pozwala nie tylko na dokładne obejrzenie guza, ale również pobranie wycinka tkanki. Taka próbka zostaje przesłana do laboratorium w celu wykonania analizy histopatologicznej, której wynik daje informacje na temat złośliwości nowotworu. Z kolei w celu określenia stopnia zaawansowania wykonywana jest diagnostyka obrazowa — np. tomografia komputerowa. Dodatkowo wykonuje się badanie markerów nowotworowych.

Rak jelita grubego — leczenie

Wybór odpowiedniej metody leczenia determinowany jest przez wyniki badań diagnostycznych. Dzięki nim możliwe jest określenie lokalizacji guza, stopnia zaawansowania oraz ogólnej kondycji pacjenta. Wśród najczęściej wybieranych metod leczenia znajduje się zabieg chirurgiczny, chemioterapia i radioterapia. Gdy nowotwór jest we wczesnym stadium rozwoju, przeprowadzane operacje zwykle nie są bardzo inwazyjne. Z kolei w przypadku zaawansowanego stadium konieczne może okazać się wykonanie częściowej lub całkowitej kolektomii, czyli zabiegu usunięcia jelita grubego. Zabieg ten wiąże się z ryzykiem niemożności połączenia pozostałych odcinków. W takich przypadkach do leczenia włącza się stomię, która pozwala na opróżnieniu treści jelit do specjalnego woreczka. Po wykonaniu zabiegu często stosowana jest jeszcze chemioterapia. Jej celem jest zastopowanie rozwoju nowotworu i zminimalizowanie ryzyka nawrotu choroby.

Dieta przy raku jelita grubego

Jednym z elementów leczenia raka jelita grubego jest stosowanie diety odpowiednio dobranej do potrzeb pacjenta. Objawy towarzyszące chorobie mogą spowodować utratę apetytu i jadłowstręt, w następstwie czego może nastąpić spadek wagi, a także osłabienie organizmu. Dieta osoby chorującej na raka jelita grubego powinna zapewniać jej wszystkie składniki odżywcze, będąc jednocześnie lekkostrawną. Bardzo istotnym elementem diety pacjentów onkologicznych jest zapewnienie odpowiedniej ilości kalorii i białka. Dzięki temu możliwe jest m.in. utrzymanie układu immunologicznego w dobrej kondycji. Przed wdrożeniem modyfikacji do sposobu odżywiania, warto zasięgnąć porady dietetyka, który ułoży plan żywienia dostosowany do potrzeb danego pacjenta.

Nowotwór jelita grubego — rokowania

Rokowania w przypadku raka jelita grubego są ściśle powiązane ze stopniem zaawansowania choroby. Jak podaje American Cancer Society 5-letnia przeżywalność w przypadku guza pierwotnego wynosi 91%, w przypadku przerzutów do węzłów chłonnych 72%, a w przypadku przerzutów odległych 14%.

Rak jelita grubego — profilaktyka

Profilaktyka raka jelita grubego obejmuje głównie zmianę nawyków na zdrowe. Najczęściej wymaga to wprowadzenia zmian w sposobie żywienia oraz włączenia aktywności do codziennej rutyny. Ponadto, zalecane jest ograniczenie spożycia alkoholu, a w przypadku osób palących, rzucenie palenia. Oprócz tego należy regularnie wykonywać badania, dzięki którym możliwe jest wykrycie ewentualnych zmian nowotworowych we wczesnym stadium. W Polsce dostępny jest Program profilaktyki raka jelita grubego, skierowany głównie do osób w wieku 55-64 lat, a który obejmuje m.in. wykonanie kolonoskopii na NFZ.