Rak prostaty — przyczyny, diagnoza, leczenie

Rak prostaty to jeden z najczęściej występujących wśród mężczyzn nowotworów. Jak podaje Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), w 2020 roku raka prostaty zdiagnozowano u ponad 1,4 miliona osób na całym świecie. Według prognoz, w 2025 roku liczba ta ma wzrosnąć do 1,65 miliona. Jak obniżyć ryzyko zachorowania? Na jakie objawy należy zwracać szczególną uwagę? Jak wygląda leczenie raka prostaty?

Co to jest prostata?

Prostata znana jest również jako gruczoł krokowy i stercz. Nazwa „prostata” wielu osobom kojarzy się bezpośrednio z chorobą. Jest to mylne przekonanie, bowiem narząd ten posiada każdy, także zdrowy, mężczyzna. Narząd ten stanowi część męskiego układu moczowo-płciowego i odpowiada za utrzymanie zdolności prokreacyjnych. Jego zadaniem jest produkcja płynu o lekko białym odzieniu, w którym znajdują się plemniki. Gruczoł krokowy jest niewielkich rozmiarów, a pod względem kształtu, można go porównać do orzecha włoskiego. Jest zlokalizowany pod pęcherzem moczowym i graniczy z przednią ścianą odbytu. Ponadto, przez wnętrze prostaty przechodzi cewka moczowa.

Rak prostaty — objawy

Choroba ta najczęściej rozwija się bezobjawowo, nawet przez wiele lat. Zwykle objawy dają o sobie znać, dopiero gdy choroba jest na zaawansowanym stadium. Rozrastający się guz zaczyna uciskać cewkę moczową, co objawia się zwiększoną częstotliwością oddawania moczu, słabym lub przerywanym strumieniem moczu. Zarówno oddawaniu moczu, jak i ejakulacji może towarzyszyć wtedy ból lub pieczenie. W wielu przypadkach pojawia się także uczucie dyskomfortu w okolicach odcinka krzyżowo-lędźwiowego, miednicy i górnej części ud. Objawem, który może świadczyć o raku prostaty, jest obecność ropy lub krwi w moczu i nasieniu.

Należy jednak pamiętać, że część z tych objawów towarzyszy również innym chorobom (np. Infekcji układu moczowego lub chorobom przenoszonym droga płciową). Jedną z najczęściej występujących u mężczyzn przypadłości jest rozrost gruczołu krokowego, czyli choroba o charakterze nienowotworowym. Sam rozrost nie musi oznaczać obecności nowotworu, jednak należy pamiętać, że choroby te mogą współwystępować. W celu określenia charakteru zmiany niezbędna jest wizyta u lekarza

Rak prostaty — przyczyny

Bezpośrednia przyczyna raka prostaty jak dotąd nie została poznana. W dużej części przypadków przyczyn może być wiele. Do czynników zwiększających ryzyko rozwoju choroby zalicza się głównie wiek, medyczna historia rodziny, dieta oraz ekspozycja na szkodliwe substancje i promieniowanie.

Ryzyko zachorowania na raka prostaty wzrasta, jeżeli w danej rodzinie występowały przypadki tego nowotworu. W takich przypadkach istnieje duże prawdopodobieństwo dziedziczenia mutacji genetycznej odpowiedzialnej za rozwój tej choroby. Ryzyko to jest jeszcze wyższe w przypadkach, w których chorobę zdiagnozowano poniżej 65 roku życia. Według danych American Cancer Society, mutacje genetyczne są odpowiedzialne za 5-10% przypadków raka prostaty. Dodatkowo ryzyko wzrasta wraz z wiekiem. W przypadku mężczyzn w wieku poniżej 40 lat odnotowuje się znacząco mniej zachorowań, niż w przypadku mężczyzn, którzy przekroczyli ten wiek.

Rak prostaty — diagnostyka

Pierwszym etapem diagnostyki raka prostaty jest badanie fizykalne przeprowadzane przez lekarza połączone z badaniem PSA. Ze względu na lokalizację (bliskie sąsiedztwo odbytu) badanie gruczołu krokowego odbywa się per rectum, czyli przez odbyt. Badanie przeprowadzane jest w celu oceny wielkości gruczołu krokowego. Lekarz wykonuje je w rękawiczce, przy zastosowaniu specjalnego środka nawilżającego.

Oprócz tego zaleca się wykonanie oznaczenia całkowitego stężenia PSA, czyli antygenu sterczowego. Dotyczy to szczególnie mężczyzn powyżej 50. roku życia oraz mężczyzn, w których rodzinach występowały przypadki tego nowotworu. Dopiero po wykonaniu tych badań może zostać podjęta decyzja o wykonaniu dalszej diagnostyki. Należy pamiętać, że wynik testu PSA nie zawsze świadczy o obecności nowotworu.

Na postawie wyników badania lekarskiego i PSA zapada decyzja dotycząca wykonania biopsji prostaty. Biopsja prostaty polega na pobraniu wycinka tkanki z tego narządu. Następnie próbka trafia do laboratorium, gdzie jest poddawana ocenie pod kątem wykrycia nieprawidłowych komórek. Jej wynik pozwala na dokładne określenie czy nowotwór jest złośliwy, czy łagodny.

Rak prostaty — leczenie

Rozpoznanie stopnia złośliwości nowotworu jest niezbędna do dobrania odpowiedniej metody leczenia. Bardzo ważnym elementem diagnostyki, który pozwala na obranie właściwej strategii leczenia raka prostaty, jest określenie czy w organizmie pacjenta znajdują się przerzuty do innych tkanek. Inaczej będzie przebiegać leczenie, gdy nowotwór jest zlokalizowany wyłącznie w prostacie, a inaczej gdy pojawiły się przerzuty do węzłów chłonnych. W większości przypadków stosuje się leczenie chirurgiczne, radioterapię i terapię hormonalną

Leczenie chirurgiczne raka prostaty

Do leczenia chirurgicznego, kwalifikowani są pacjenci, w których przypadku możliwe jest usunięcie całego guza. Operacja zwykle wiąże się z koniecznością usunięcia całego gruczołu krokowego — taki zabieg to prostatektomia. Do skutków ubocznych zalicza się m.in. zaburzenia wzwodu i nietrzymanie moczu.

Radioterapia raka prostaty

W przypadku raka prostaty w ramach leczenia stosowana jest radioterapia zarówno stosowana z zewnątrz, jak i od wewnątrz (brachyterapia) organizmu pacjenta. Dzięki rozwojowi technologii w radioterapii aktualnie możliwe jest nakierowanie precyzyjnej wiązki promieni, przy jednoczesnym doborze jej odpowiedniej intensywności. Dokładność tej metody pozwala na dotarcie do guza i zminimalizowanie wpływu radioterapii na otaczające go tkanki. Zwykle taka terapia trwa 40 dni — naświetlenia wykonywane są dzień po dniu przez 8 tygodni. Skutki uboczne dają często o sobie znać po upływie kilku, a nawet kilkunastu lat. Do najczęstszych zalicza się utrudnione oddawanie moczu, problemy z erekcją i uszkodzenie odbytu.

Innym sposobem podania właściwej dawki promieniowania jest brachyterapia, czyli terapia stosowana wewnątrz organizmu pacjenta. Polega ona na wszczepieniu do gruczołu krokowego tzw. aplikator, który zawiera radioaktywny materiał. Ta metoda pozwala na maksymalne zminimalizowanie wpływu na zdrowe tkanki.

Terapia hormonalna raka prostaty

Leczenie hormonalne jest często łączone z radioterapią, zwykle w celu zmniejszenia bolesności leczonego obszaru. Metoda ta jest wykorzystywana również w celu zmniejszenia guza przed operacją.

Rak prostaty — rokowania

Według danych Prostate Cancer Foundation przeżywalność przy wczesnym wykryciu raka prostaty wynosi ponad 99%. Niestety mężczyźni bardzo niechętnie wykonują badania profilaktyczne. Wielu z nich odsuwa w czasie wizytę u lekarza, nawet gdy wystąpią już symptomy choroby. Zwykle ich występowanie oznacza zaawansowane stadium choroby. Dlatego tak ważne jest regularne wykonywanie badań profilaktycznych.

W artykule Jak zachęcić mężczyzn do regularnych badań? znajdziedzie pomocne wskazówki.