Wpływ radioterapii na zdrowie jamy ustnej. Co warto wiedzieć?

Jedną z najczęściej stosowanych metod leczenia nowotworów jest radioterapia. Jak każda proponowana terapia, także i ta może się wiązać z wystąpieniem skutków ubocznych. Te w obrębie jamy ustnej dotyczą w szczególności pacjentów poddawanych radioterapii głowy i szyi. Do najczęstszych powikłań należą m.in.: zapalenie błony śluzowej, zaburzenia smaku, zaburzenia wydzielania śliny i martwica kości. Opieka stomatologiczna powinna zostać wprowadzona jeszcze przed rozpoczęciem leczenia onkologicznego, a w szczególności radioterapii, a następnie kontynuowana zarówno trakcie, jak i po jego zakończeniu.

Gruczoły ślinowe

Gruczoły ślinowe - ślinianki - są odpowiedzialne z produkcję śliny w organizmie. Dla zdrowia jamy ustnej te organy są bardzo istotne, gdyż ślina pełni szereg ważnych funkcji. Pierwszą z nich jest aktywny udział w procesie trawienia — ułatwia przełykanie pokarmu, a zawarte w niej enzymy trawienne wstępnie rozkładają składniki pokarmowe. Oprócz tego ślina chroni zęby przed powstawaniem próchnicy, poprzez wypłukiwanie resztek pokarmu, a także naturalne właściwości bakteriobójcze.

Niestety podczas radioterapii jej właściwości ulegają zmianie — ślinianki są narządem szczególnie narażonym na działanie promieniowania. Ślina podczas radioterapii staje się bardzo gęsta, a co za tym idzie, także lepka i ciągnąca. Radioterapia przyczynia się również do zaburzenia równowagi bakteryjnej w jamie ustnej, co jest efektem osłabienia właściwości ochronnych śliny. Taki stan może wywołać szereg różnych komplikacji.

Próchnica popromienna

Zachwianie równowagi ślinowej w jamie ustnej może powodować suchość, która zwiększa ryzyko pojawienia się próchnicy. Należy pamiętać, że sama radioterapia nie stanowi bezpośredniej przyczyny jej wystąpienia. Próchnica może rozwinąć się w ciągu 4-6 miesięcy od zakończenia leczenia. Przebieg próchnicy popromiennej ma bardzo agresywny charakter — atakuje wszystkie zęby i postępuje bardzo szybko. Ze względu na brak ochrony w postaci śliny, rozwój rozpoczyna się od szyjki zęba i stopniowo obejmuje pozostałą część korony.

Infekcje

Osłabienie właściwości śliny wiąże się również, z obniżeniem jej funkcji obronnych, które chronią przez różnego rodzaju infekcjami. W wyniku radioterapii często dochodzi do rozwoju stanów zapalnych o podłożu bakteryjnym, wirusowym i grzybiczym. W każdym z wymienionych przypadków niezbędne jest natychmiastowe wdrożenie leczenia. Jak objawia się taka infekcja? Najczęściej dochodzi do zaczerwienienia błony śluzowej oraz zapalenia dziąseł, które stają się intensywnie czerwone, są opuchnięte i powodują ból. W dalszych etapach rozwoju choroby mogą rozwinąć się nadżerki.

Suchość ust

Zmiana konsystencji i właściwości śliny może przyczyniać się do powstawania w ustach uczucia suchości. Pacjenci cierpiący na tę dolegliwość zwykle odczuwają również wzmożone pragnienie oraz mogą mieć problemy podczas przełykania pokarmów. W celu zmniejszenia dyskomfortu należy często popijać wodę, która pozwala na utrzymanie odpowiedniego nawodnienia organizmu. Ponadto, dobrym sposobem jest również ssanie pastylek i cukierków bez cukru, które może dodatkowo stymulować wydzielanie się śliny. Dobrym sposobem na utrzymanie nawilżenia w jamie ustnej są płukanki z naparu z siemienia lnianego, które posiadają właściwości nawilżające.

Jak zapobiegać skutkom ubocznym leczenia onkologicznego?

Niektórym skutkom ubocznym nie można zapobiec, można jednak zadbać o to, by nie wpływały one na codzienne funkcjonowanie. W tym celu niezbędne jest pozostawanie pod stałą opieką dentystyczną. Pierwsza wizyta powinna mieć miejsce na kilka tygodni przed rozpoczęciem leczenia onkologicznego. Na tym etapie wykonywana jest ocena stanu jamy ustnej i uzębienia. W razie wykrycia nieprawidłowości, które mogą stanowić przyczynę powstawania infekcji i dalszych komplikacji zdrowotnych, niezbędne jest wdrożenie tzw. sanacji. Polega ona na usunięciu z jamy ustnej wszystkich potencjalnych ognisk stanów zapalnych.

Radioterapia głowy i szyi wiąże się ze znacznym ryzykiem powstawania ubytków, które mogą pojawić się na przestrzeni bardzo krótkiego czasu. Z tego względu bardzo ważne jest, by osoby jej pozostawały pod stałą opieką stomatologa i możliwie jak najczęściej zgłaszały się na wizyty kontrolne.

Oprócz wizyt u dentysty niezbędne jest dbanie o zęby także we własnym zakresie — w warunkach domowych, poprzez utrzymywanie właściwej higieny jamy ustnej. Więcej o zdrowiu jamy ustnej przeczytasz w naszym artykule: Jak dbać o zęby w czasie leczenia onkologicznego?