Profilaktyka raka. Jakie badania wykonać?

W wielu przypadkach nowotwór może zostać wykryty we wczesnej fazie, gdy jest jeszcze mały i zanim zdąży się rozrosnąć. Wcześnie wykryty nowotwór jest łatwiejszy do leczenia, a szanse na pełny powrót do zdrowia są znacznie wyższe. Przykładem takiej zależności jest rak szyjki macicy, który (jak podaje American Society of Clinical Oncology) jest wyleczalny w ponad 92% przypadków wykrytych we wczesnym stadium oraz rak piersi – jak podaje American Cancer Society, wyleczalność we wczesnym stadium wynosi 99%. Ze względu na to, że nowotwór we wczesnym stadium zwykle rozwija się bezobjawowo, jedynym sposobem na jego wczesne wykrycie jest poddawanie się regularnym badaniom.

Dla kogo badania przesiewowe?

Regularnym badaniom przesiewowym powinny poddawać się osoby znajdujące się w grupach ryzyka - ze względu na obciążenie genetyczne lub narażenie na działanie szkodliwych czynników takich, jak np. palenie papierosów. Zwiększone ryzyko dotyczy również grup wiekowych, zatem badaniom kontrolnym powinny poddawać się również osoby powyżej 40. roku życia. Korzyści z tego płynących jest o wiele więcej niż szkód. Wiele osób wychodzi z założenia, że unikając badań, unikną też diagnozy, a tym samym będą mogły żyć spokojniej w niewiedzy. Jest to bardzo szkodliwe myślenie, ponieważ odsuwanie w czasie ewentualnej diagnozy stanowi doskonałe warunki do cichego postępowania choroby. Zwykle, gdy pojawią się już objawy, świadczy to o zaawansowanym stadium raka. Leczenie takich przypadków jest trudne, długotrwałe, a rokowania nie są optymistyczne.

Więcej informacji na temat profilaktyki raka szyjki macicy znajdziesz w artykule: Profilaktyka raka szyjki macicy - co musisz wiedzieć?

Jakie badania warto wykonać?

1. Test genetyczny

Polega on na pobraniu próbki materiału biologicznego od pacjenta. Zwykle jest to krew lub ślina, z których próbek pozyskiwane jest DNA. W kolejnym kroku poddaje się je analizie przy pomocy m.in. sekwencjonowania. Badanie genetyczne posiada wiele zalet:

• zwykle wykonuje się je tylko raz w życiu (kod DNA nie ulega zmianie);

• charakteryzują się bardzo wysoką czułością;

• można je przeprowadzić niezależnie od stanu zdrowia;

• nie trzeba się do nich w żaden sposób przygotowywać.

Badanie genetyczne pozwala na wykrycie lub wykluczenie wielu mutacji, które odpowiadają za zmiany nowotworowe o różnym charakterze.

2. Cytologia

Cytologia to badanie, które powinno być wykonywane co najmniej raz w roku przez każdą kobietę. Częstsze wykonywanie badań cytologicznych zalecane jest w przypadku kobiet, które znajdują się w grupie o zwiększonym ryzyku – o osłabionym układzie odpornościowym, po chemioterapii, nosicielek wirusa HPV lub będących nosicielkami wirusa HIV. Podczas cytologii lekarz umieszcza w pochwie wziernik, który utrzymuje ściany pochwy, tak by możliwy był dostęp do szyjki macicy. Następnie, za pomocą specjalnego narzędzia – łopatki, szpatułki lub pędzelka – pobiera z jej powierzchni próbkę komórek, która jest kierowana do laboratorium.

3. Badanie stężenia markerów nowotworowych we krwi

Mianem markerów nowotworowych określa się substancje chemiczne, które wytwarzane są w wielu tkankach organizmu. Mogą przyjmować postać białek, enzymów, hormonów lub antygenów. Ich produkcja wzrasta wraz z pojawieniem się w organizmie tkanek nowotworowych. Badanie markerów nowotworowych daje obraz stanu, w jakim znajduje się aktualnie organizm. Markery nowotworowe pełnią bardzo ważną rolę w trakcie leczenia, a dzięki ich pomiarom lekarze mogą ocenić etap jego przebiegu. Po zakończeniu leczenia stężenie wskaźników powinno być stale monitorowane, aby była możliwa jak najdokładniejsza ocena stanu zdrowia pacjenta.

4. Biopsja

Badanie to polega na pobraniu materiału biologicznego z tkanek, w których przypuszcza się rozwój komórek nowotworowych. Następnie próbkę, którą określa się mianem bioptat, poddaje się badaniu histopatologicznemu w laboratorium. Zwykle próbkę pobiera się za pomocą cienkiej igły (biopsja cienkoigłowa), jednak proces ten może się różnić zależnie od charakteru badanych zmian. Możliwe jest również wycięcie całego fragmentu ze zmianą (biopsja wycinająca) lub jedynie jej części (biopsja wycinkowa) w celu wykonania dalszej diagnostyki.

5. Badania obrazowe

6. Endoskopia

Endoskopia to badanie pozwalające na dokładne obejrzenie organizmu od środka. Jest to możliwe za sprawą niewielkiej kamerki znajdującej się na końcu giętkiej i cienkiej rurki, która jest wprowadzana do organizmu. W trakcie badania możliwe jest również pobranie wycinków w celu poddania ich badanom histopatologicznym. Pobranie próbek odbywa się za pomocą kleszczyków, które wprowadzane są specjalnym kanałem. Endoskopem można zbadać wiele organów:

• żołądek (gastroskopia);

• krtań (laryngoskopia);

• opłucną (laparoskopia);

• oskrzela (bronchoskopia);

• pochwę (kolposkopia);

• jelito grube (kolonoskopia);

• otrzewną (laparoskopia);

• pęcherz (cytoskopia).

O czym jeszcze warto pamiętać?

Bardzo istotnymi kwestiami w przypadku profilaktyki raka jest również samoobserwacja i cykliczne samobadanie. Samobadanie dotyczy w szczególności kobiet, które powinny możliwie jak najczęściej dokonywać oględzin piersi, co daje szanse na wczesne wykrycie jakichkolwiek zmian w tkankach. Powinniśmy być bardzo wyczuleni na wystąpienie podejrzanych objawów i zmian w naszym organizmie. W momencie, gdy zauważymy u siebie symptomy choroby, powinniśmy niezwłocznie zgłosić się do lekarza. W profilaktyce raka kluczową rolę odgrywa także zdrowy tryb życia, który polega głównie na zrównoważonej, pełnowartościowej diecie, aktywności fizycznej i rezygnacji z palenia tytoniu. Wdrożenie tej części nie jest trudne i zależy jedynie od naszej motywacji.