Szczepienie na HPV – co musisz wiedzieć?

HPV to wirus, z którym styczność ma niemal każdy człowiek na świecie. Szacuje się, że zakażenie przechodzi połowa światowej populacji, często nie wiedząc o tym. Najskuteczniejszą formą ochrony przed nim jest szczepienie na HPV, które chroni nie tylko przed zarażeniem się wirusem, ale przeciwdziała również rozwojowi zmian przednowotworowych i nowotworów narządów płciowych – sromu, pochwy, szyjki macicy, a także odbytu oraz powstawaniem brodawek narządów płciowych. Szczepionka ta, znana jest również jako szczepionka na raka szyjki macicy, co wynika z faktu, że w głównej mierze zapobiega ona rozwojowi tego nowotworu. Czym w zasadzie jest HPV? Co warto wiedzieć o szczepionce na HPV? W jakim wieku należy się zaszczepić?

Czym jest HPV i jak dochodzi do zarażenia?

HPV, czyli human papilloma virus, to nic innego jak wirus brodawczaka ludzkiego. Istnieje wiele jego typów, dlatego objawy jego występowania mogą być różne - od brodawek na powierzchni skóry, po rozwój nowotworu. Jednym z najgroźniejszych nowotworów wywołanych przez HPV jest rak szyjki macicy. Jak podaje WHO wirus brodawczaka ludzkiego typu 16 i 18 odpowiada za 99% wszystkich zachorowań na ten nowotwór. Rak szyjki macicy jest czwartym najczęściej występującym nowotworem wśród kobiet na całym świecie, stanowiąc tym samym 6,9% wszystkich zachorowań na raka. Jak podaje Ministerstwo Zdrowia, w Polsce rocznie wykrywany jest u około 3000 kobiet, z czego 1700 z nich umiera.

Więcej o raku szyjki macicy znajdziesz w artykule: Profilaktyka raka szyjki macicy - co musisz wiedzieć?

Do zakażenia wirusem dochodzi zwykle przez kontakt płciowy, dlatego jednym ze sposobów prewencji jest stosowanie zabezpieczenia w postaci prezerwatyw w czasie stosunku. Jednak działaniem profilaktycznym, które wykazuje największą skuteczność jest szczepienie na HPV.

Szczepionka przeciwko HPV – kiedy się zaszczepić?

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wskazuje, że priorytetem jest szczepienie dziewcząt w wieku od 9 do 14 lat. Rekomendowane jest również szczepienie chłopców z tej samej grupy wiekowej. Zalecenie to nie ma jednak charakteru priorytetowego, zwłaszcza w krajach o ograniczonych zasobach - najważniejszą kwestię stanowi terminowe szczepienie żeńskiej części wskazanej grupy wiekowej. W drugiej kolejności szczepieniu powinny być poddane młode i dorosłe kobiety. Warunkiem kwalifikującym do szczepienia jest brak styczności z wirusem, przed jego wykonaniem.

Jakie są rodzaje szczepionki przeciwko HPV?

Powszechnie stosowane szczepionki przeciwko HPV są szczepionkami poliwalentnymi, czyli wieloskładnikowymi, co oznacza, że wykorzystują kilka typów lub antygeny kilku typów tego samego drobnoustroju. Wyróżnia się trzy typy:

• 2-walentna (wykorzystująca dwa typy);
• 4-walentna (wykorzystująca cztery typy);
• 9-walentna (wykorzystująca dziewięć typów).

Stosowane preparaty to:

• Ceravix – zabezpiecza przed chorobami wywołanymi przez wirus HPV typu 16 i 18; do chorób tych zalicza się rak szyjki macicy i zmiany przedrakowe szyjki macicy;
• Silgard – ma na celu zabezpieczenie przed chorobami wywołanymi przez HPV typu 6, 11, 16 i 18; do chorób tych zalicza się rak szyjki macicy, zmiany przedrakowe i brodawki narządów płciowych;
• Gardasil – ma na celu zabezpieczenie przed chorobami wywołanymi przez HPV typu 6, 11, 16 i 18; do chorób tych zalicza się rak szyjki macicy, zmiany przedrakowe i brodawki narządów płciowych;
• Gardasil 9 – zabezpiecza przed chorobami wywołanymi przez wirus HPV typu 6, 11, 16 i 18, 31, 33, 45, 52 i 58.

Wszystkie z nich znacząco zmniejszają ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy - aż o 90%. Ich skuteczność jest możliwa przy podaniu 2 dawek w odstępie wynoszącym minimum 6 miesięcy, ale nie więcej niż 12-15 miesięcy. Dodatkowo szczepionki złożone chronią przed kłykcinami, czyli nienowotworowymi zmianami, które najczęściej są efektem zarażenia się wirusem brodawczaka typu 6 i 11. Szczepienie na raka szyjki macicy nie zwalnia jednak z regularnych badań ginekologicznych i cyklicznie wykonywanych cytologii.

Szczepienie przeciwko HPV – jakie są skutki uboczne i przeciwwskazania?

Szczepionki na HPV są bezpieczne i wywołują niewiele skutków ubocznych – głównie te, które są charakterystyczne również przy podawaniu szczepionek chroniących przez innymi chorobami zakaźnymi.

Po zabiegu najczęściej występuje ból, zaczerwienienie oraz świąd w miejscu wstrzyknięcia szczepionki. Szczepienie może również wywołać ból głowy i mięśni oraz uczucie zmęczenia. Do rzadko występujących objawów niepożądanych zalicza się:

• Zaburzenia pracy układu pokarmowego, tj. nudności, wymioty, biegunka;
• Odczyny skórne, w postaci rumienia, świądu lub pokrzywki;
• Zawroty głowy;
• Miejscowe zaburzenie czucia.

Objawy te mają charakter krótkotrwały i zwykle ustępują w ciągu 2-3 dni. Ponadto, dotychczas nie odnotowano związku pomiędzy szczepionką a występowaniem ciężkich powikłań.

Głównymi przeciwskazaniami do wykonania szczepienia jest infekcja, której towarzyszy wysoka gorączka. Szczepionka nie powinna być podawana osobom poniżej 9. roku życia, kobietom w ciąży oraz osobom nadwrażliwym na substancje czynne lub u których pojawiła się reakcja alergiczna po podaniu pierwszej dawki.

Szczepionka przeciwko HPV w Polsce

W Polsce szczepienie przeciw wirusowi brodawczaka ludzkiego nie zostało włączone do kalendarza obowiązkowych szczepień ochronnych. Szczepienie jest dostępne w ramach podstawowej opieki zdrowotnej, jednak w formie odpłatnej. Z tego powodu, szacuje się, że odsetek zaszczepionych dziewcząt wynosi jedynie 7,5-10%.

Jeżeli szukasz informacji o nowotworach u kobiet, zajrzyj do artykułu: Najczęstsze nowotwory u kobiet. Jak im zapobiegać?