Zespół Li-Fraumeni - mutacja genu TP53. Najważniejsze informacje.

Zespół Li-Fraumeni (LFS, ang. Li-Fraumeni syndrome) występuje rzadko, lecz jest jedną z możliwych przyczyn nowotworu. Jako autosomalne zaburzenie genetyczne wiąże się z ryzykiem dziedziczenia mutacji przez potomstwo nosicieli. Ryzyko to wynosi aż 50%. Po raz pierwszy zespół Li-Fraumeni opisano w 1969 roku przez amerykańskich lekarzy: Fredericka Li i Josepha Fraumeni.

LFS potocznie jest także określany jako zespół dziedzicznej predyspozycji do raka, zwłaszcza nowotworu piersi, jelita, mózgu oraz skóry.

Przyczyny zespołu Li-Fraumeni

Główną przyczyną zespołu Li-Fraumeni są nieprawidłowości w obrębie genu białka supresorowego P53 (TP53) na chromosomie 17p13. Białko TP53 odpowiada m.in. za mechanizmy przeciwnowotworowe oraz odgrywa rolę w starzeniu się komórek, jak i aktywacji białek naprawczych podczas uszkodzeń DNA. Oznacza to, że białko kodowane przez gen TP53 decyduje, czy w przypadku uszkodzenia DNA zostanie ono naprawione, czy uszkodzona komórka ulegnie samodestrukcji.

Mutacje TP53 nie występują jednak u wszystkich nosicieli. W około 30% przypadków zespół Li-Fraumeni może być spowodowany utratą funkcji genu supresorowego, co prowadzi do rozwoju nowotworów pochodzenia nabłonkowego i nienabłonkowego. Mutacja genu powoduje, że powstałe białko TP53 nie spełnia swojej pierwotnej funkcji lokalizowania oraz niszczenia komórek związanych z kancerogenezą.

Jakie są objawy?

Kiedy podejrzewać LFS? Warto udać się na badania profilaktyczne, jeśli wystąpią czynniki wymienione poniżej. Dodatkowe informacje można uzyskać, przeprowadzając wywiad rodzinny związany z występowaniem nowotworów. Ryzyko ma miejsce w przypadkach, gdy:

• Rozwinęły się dwa (lub więcej) nowotwory złośliwe albo nowotwory w obu narządach parzystych,
• Nowotwór pojawił się u osoby w bardzo młodym wieku,
• U krewnych w co najmniej dwóch pokoleniach występował nowotwór,
• Stwierdzono współistnienie charakterystycznych dla zespołu Li-Fraumeni nowotworów (np. mięsaka i raka kory nadnerczy).

Oznacza to, że objawy zespołu Li-Fraumeni są podobne do tych, które występują w przypadku licznych nowotworów. Wśród nich można wymienić:

• Zmiany na skórze,
• Znaczne osłabienie i utrata wagi,
• Ból w jamie brzusznej, okolicy lędźwiowej, klatce piersiowej,
• Długotrwała gorączka,
• Powiększone węzły chłonne,
• Wyczuwalny guz w piersi,
• Nienaturalnie długo utrzymujący się kaszel,
• Krwioplucie.

Należy podkreślić, iż nie istnieją wspólne, typowe objawy raka. Symptomy mogą być różne, jednak najbardziej niepokojące są te, które utrzymują się dłużej niż przez dwa tygodnie, nie ustępują lub powracają. Ważnym sygnałem ostrzegawczym, którego nie można ignorować, jest także uporczywy ból.

Diagnostyka i leczenie

Profilaktyka zespołu Li-Fraumeni polega głównie na wczesnej diagnostyce genetycznej nowotworów, które pojawiają się w młodym wieku. Przede wszystkim, sama diagnoza mutacji genu TP53 powinna skłonić do wzmożonych badań profilaktycznych: rezonansu magnetycznego, mammografii lub USG. Należy natomiast pamiętać, że nie każdy członek rodziny, u którego wykryto nowotwór dziedziczny, posiada zmutowany gen TP53. Aby mieć pewność nosicielstwa, wykorzystuje się różne techniki diagnostyki genetycznej. Badania wykonuje się z próbki śliny lub krwi żylnej pacjenta, a obejmują one analizę sekwencji kodującej TP53 znajdującej się na 17 chromosomie.

Niestety, obecnie nie jest znany sposób na leczenie zespołu Li-Fraumeni. Zaleceniem jest unikanie radioterapii, tomografii komputerowej, promieniowania rentgenowskiego, jonizującego i słonecznego.